Βασισμένο σε κείμενο του Γιάννη Μαζαράκου
Η ψυχή του πολιτισμού δεν αποτιμάται
«Ο πολιτισμός της ψυχής είναι η ψυχή του πολιτισμού.» Η φράση αυτή, απλή στην επιφάνειά της, κρύβει μέσα της τη θεμελιώδη αλήθεια για το τι συνιστά αυθεντικό πολιτισμό. Δεν είναι τα κτίρια, τα προγράμματα ή τα κονδύλια που τον θεμελιώνουν – είναι η εσωτερική ποιότητα του ανθρώπου που τον υπηρετεί. Είναι η ψυχή εκείνου που στέκεται απέναντι στο παρελθόν με δέος και ευθύνη, και απέναντι στο μέλλον με όραμα και πνευματικό βάθος.
Η σημερινή παρουσία της πολιτικής ηγεσίας στον τομέα του πολιτισμού, και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο απαντά στην κοινωνική κριτική, αποκαλύπτει κάτι ανησυχητικό. Όταν η μόνη απάντηση είναι «δώσαμε 30 εκατομμύρια», τότε καθίσταται σαφές ότι η έννοια της πολιτισμικής ευθύνης έχει μετατραπεί σε λογιστικό φύλλο. Όσα εκατομμύρια κι αν διατεθούν, όταν απουσιάζει η ψυχή, το αποτέλεσμα παραμένει άδειο. Κανένα ποσό δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη βαθύτερη κατανόηση του συμβολικού, του ιστορικού, του άυλου φορτίου που φέρει ο πολιτισμός μας.
Η απαξίωση δεν έρχεται από την έλλειψη χρημάτων, αλλά από την έλλειψη εσωτερικής καλλιέργειας. Ο πολιτισμός δεν είναι επένδυση κεφαλαίων. Είναι φλόγα που ξεκινά από τον τόπο αυτόν και διαχέεται στα πέρατα της οικουμένης. Είναι εκείνο το άυλο φως που γεννήθηκε από τον λόγο, τη μουσική, τη γλυπτική, την τραγωδία, την αρχιτεκτονική, και συνεχίζει να φωτίζει ακόμη κι όταν όλες οι διαχειρίσεις έχουν ξεχαστεί. Και αυτό το φως δεν μπορεί να σβηστεί.
Κάποια αξιώματα απαιτούν αίσθηση μέτρου και επίγνωση του βάρους που φέρουν. Όταν χαθεί η επαφή με το νόημα του λειτουργήματος, όταν η διοίκηση του πολιτισμού περιορίζεται σε επικοινωνιακές εξαγγελίες και οικονομικές αναφορές, τότε δεν απομένει παρά η ηθική υποχρέωση της αποχώρησης. Η παραμονή σε έναν θώκο που δεν υπηρετείς ουσιαστικά δεν είναι προσφορά – είναι παραφωνία.
Ο μεγαλύτερος θεμέλιος λίθος του παγκόσμιου πολιτισμού φέρει ένα όνομα: Ελλάδα. Και η Ελλάδα δεν είναι ούτε brand ούτε προϊόν. Είναι μνήμη, είναι ευθύνη, είναι φλόγα. Και τούτη η φλόγα, όσες φορές κι αν επιδιώξει κανείς να την πνίξει μέσα στο σκοτάδι της ανεπάρκειας, θα αναβλύζει πάλι – από τα ερείπια, από τις λέξεις, από την ψυχή των ανθρώπων.
Γιατί, πράγματι, έχει ο καιρός γυρίσματα. Και η αλαζονεία της εξουσίας δεν είναι ποτέ άτρωτη απέναντι στη διαχρονική απαίτηση του πολιτισμού για ήθος, αλήθεια και φως.