Αν ήθελε κάποιος να περιγράψει, με λίγα λόγια, την έννοια της βιολογικής γεωργίας, είναι ένα σύστημα καλλιέργειας που στοχεύει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και την ελαχιστοποίηση της χρήσης χημικών ουσιών. Βασίζεται σε φυσικές μεθόδους, όπως η αμειψισπορά, η κομποστοποίηση, η χρήση οργανικών λιπασμάτων και οι φυσικοί εχθροί των παρασίτων. Ωφελεί τόσο τη φύση όσο και τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος ωφελείται διότι καταναλώνει πιο καθαρά προϊόντα, χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων, τροφές με υψηλή θρεπτική αξία, καθώς τα εδάφη είναι πιο ζωντανά και γόνιμα, προστατεύει την υγεία του, μειώνοντας τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με τα χημικά στη γεωργία και τέλος βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ίδιων των αγροτών, που αποφεύγουν την έκθεση σε τοξικές ουσίες.
Είναι γνωστό επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο έως το 2030 το 25% της γεωργικής της έκτασης να καλλιεργείται βιολογικά. Ο φιλόδοξος αυτός στόχος αναφέρεται στην καλλιεργούμενη έκταση και όχι στην παραγωγή. Το λέω αυτό, γιατί στη χώρα μας εμφανίζεται ένα ικανοποιητικό ποσοστό βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων, περίπου 18%, το οποίο δεν έχει καμιά σχέση με την παραγωγή βιολογικών προϊόντων και με την αντίστοιχη κατανάλωση. Ένα σημαντικό ποσοστό των αγροτών μπαίνουν στην βιολογική γεωργία για την επιδότηση∙ και μετά την 3ετία, που σταματάει η επιδότηση, αποχωρούν. Σύμφωνα μάλιστα με τον πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου Βιολογικών Προϊόντων Πάνο Χατζιώτη, χωρίς να υπάρχουν επίσημα στοιχεία, η κατανάλωση δεν πρέπει να ξεπερνάει το 2%, που, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και της Eurostat, αντιστοιχεί στα 6 ευρώ ανά κάτοικο τον χρόνο.
Ας μιλήσουμε λίγο για μας. Η κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού είναι μια εύφορη περιοχή με πλούσια φυσικά οικοσυστήματα και ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες. Εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000, καθώς φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας και έχει άμεση σχέση με το απειλούμενο θαλάσσιο οικοσύστημα του Μαλιακού κόλπου. Κι αυτό γιατί ένα μεγάλο μέρος της ρύπανσης του Μαλιακού έχει ως βάση την αγροτική καλλιέργεια, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Θα έλεγε κανείς ότι η απονιτροποίηση και η βιολογική γεωργία θα περιόριζε ή και θα εξάλειφε αυτή την πηγή ρύπανσης του κόλπου. Η απονιτροποίηση είναι ένα αγροπεριβαλλοντικό μέτρο που αποσκοπεί στη μείωση της νιτρορύπανσης των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων από γεωργικές δραστηριότητες. Η δε ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας ειδικά σε προστατευόμενες περιοχές συμβάλλει στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και στην παραγωγή υψηλής ποιότητας τροφίμων.
Για να ενταχθεί μια περιοχή σε πρόγραμμα απονιτροποίησης, πρέπει να χαρακτηριστεί ως ευπρόσβλητη ζώνη νιτρορύπανσης σύμφωνα με την Οδηγία 91/676/ΕΟΚ. Ο Σπερχειός δέχεται σημαντικές γεωργικές πιέσεις και είναι στη λίστα ευπρόσβλητων ζωνών σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 147070/21.11.2014 ΦΕΚ 3224/Β/02.12.2014/ Στο πλαίσιο επίσης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (EL07), αναγνωρίζεται η ανάγκη προστασίας των υδάτινων σωμάτων από τη ρύπανση, συμπεριλαμβανομένης της νιτρορύπανσης. Υπάρχει δε και ο Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την Προστασία των Νερών από τη Νιτρορύπανση Γεωργικής Προέλευσης, ο οποίος δεν ελέγχεται ως προς την εφαρμογή του.
Στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η κοιλάδα και το Δέλτα του Σπερχειού ως Ζώνη Βιολογικής Γεωργίας. Αυτό μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για τους αγρότες και την αγροτική παραγωγή, τόσο θετικές όσο και προκλητικές. Θετικές ως προς την αύξηση της αξίας των προϊόντων, την πρόσβαση σε εξειδικευμένες αγορές, τη μείωση της χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, την προστασία του εδάφους, του νερού και της βιοποικιλότητας, τις κρατικές ενισχύσεις & επιδοτήσεις, αλλά και ως προς τη βελτίωση της υγείας των αγροτών. Οι προκλήσεις και οι δυσκολίες έχουν να κάνουν με το υψηλότερο κόστος παραγωγής, τις χαμηλότερες αποδόσεις, τις διαδικασίες πιστοποίησης, την ανάγκη για εκπαίδευση και τεχνογνωσία, αλλά και με την ίδια την αβεβαιότητα της αγοράς.
Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσε η αυτοδιοίκηση, μαζί με τους αγρότες και τις τοπικές κοινωνίες, να προωθήσει ένα σχέδιο για την Ζώνη Βιολογικής Γεωργίας του Σπερχειού, η οποία μπορεί να ενισχύσει την περιζήτητη οικονομική βιωσιμότητα των αγροτών, να προωθήσει πιο υγιεινά τρόφιμα και να προστατεύσει την Περιοχή Natura, αλλά και τον Μαλιακό. Μια μελέτη, ένα Σχέδιο, μια Στρατηγική, με ανάλογες επενδύσεις, υπομονή και εκπαίδευση, να προσαρμοστούν οι αγρότες σταδιακά στις προκλήσεις της βιολογικής γεωργίας με την πεποίθηση ότι μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη μακροπρόθεσμα.
23.2.2025
Στέφανος Σταμέλλος