Θα έχουμε ως συνήθως το δοκιμασμένο τριλογικό μοντέλο συναρτημένων
σεμιναρίων, όπως το έχω εξηγήσει για φέτος.
1/ Παρασκευή 12 Απριλίου, 8.30 μ.μ., στο
Παλαιό Δημαρχείο
*
Στην Σπάρτη στήθηκε ο Δωρικός άξονας της τελικής λύσης του
ανθρώπινου προβλήματος για το νόημα της ύπαρξης.
7
Θεωρήσαμε την ταύτιση Ιδέας και πραγματικότητας αυτού το άξονα και
αναλύσαμε την ιστορική διαδρομή της πόλης υπ’ αυτήν την άποψη από την
Δωρική Κάθοδο μέχρι το μεσουράνημα κατά το 7 ο και το πρώτο μισό του 6 ου
αιώνα π. Χ.
Ξέρουμε λοιπόν περί τίνος πρόκειται. Από αυτήν την Παρασκευή, και για τις
επόμενες τέσσερις συναντήσεις μας (6 η έως 10 η του κύριου Προγράμματος), θα
εμβαθύνουμε την αναζήτησή μας, προσανατολίζοντάς την προς το υποκείμενο
μεταφυσικό πρόβλημα από το οποίο αναβλύζουν όλες οι διαστάσεις του
ανθρώπινου προβλήματος, η βιωματική, οντολογική και θεολογική. Και το
πρόβλημα των προβλημάτων, του οποίου η λύση διαφωτίζει αποκαλυπτικά
όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ταραχής είναι το ζήτημα του Δυισμού και
του Μονισμού.
Θα μελετήσουμε το ζήτημα αυτό τόσο από νοητικής απόψεως όσο και από την
θεώρηση της ιστορικής επι-φάνειάς του στους διάφορους κύριους πολιτισμούς,
από Άπω Ανατολής μέχρι Δύσης.
Θα αρχίσω από την δύσκολη στην χρονολογική αρχή, προφανή όμως στο
«Τέλος» και στην Αρχή, καθαρή λύση της Δωρικής ουσίας του Ελληνισμού.
Συνοψίζει το θέμα ο τίτλος της ομιλίας μου:
ΜΟΡΦΗ
Ο Δωρικός Μονισμός και η Ελληνική Άρση του Δυισμού
Προβολή εικόνων έργων τέχνης που να φανερώνουν την ουσία του Δωρικού
Μονισμού στην ανακτορεία της Μορφής, θα γίνει στην συνάντησή μας της
Δευτέρας, μαζί με το πρόγραμμα εκείνης της ημέρας.
**
8
2/ Κυριακή 14 Απριλίου, 8.30 μ.μ., στο Παλαιό
Δημαρχείο
*
Στις Συναντήσεις της Κυριακής του Παράλληλου Προγράμματος (6 η έως 10 η ),
θα επιμείνουμε αναλυτικώτερα στην πολιτιστική τοπολογία των διαφόρων
λύσεων που έχουν ιστορικά προταθεί για το θεμελιώδες μεταφυσικό πρόβλημα
του Δυισμού και Μονισμού.
Επειδή δε την προηγούμενη φορά, λόγω της εορτής της Ορθοδοξίας και του
Ευαγγελισμού, αλλάξαμε κατάλληλα το θέμα εκείνης της συνάντησής μας, θα
συγκεράσω αυτήν την Κυριακή την διαπραγμάτευση του τότε προγραμματικού
θέματος με αυτήν του τωρινού.
Δύο τίτλοι λοιπόν για ανάλυση.
Ένας χωρολογικής ιστορίας:
Η «Αξονική Εποχή» και η Αξονική Περιοχή
Το Κύμα της Κοσμοϊστορικής Επανάστασης
από το Δωρικό Κέντρο σε Ιωνία, Περσία, Ινδία και Κίνα
Ο Ορίζοντας και ο Άξονας:
9
Ανατολή, Δύση, Βορράς, Νότος και το Κέντρο
Πολιτισμική Γεωγραφία
Και ένας θεωρητικός και νοητικός:
Η Ουσία του Προβλήματος: Δυισμός
Οι Ψευδολύσεις (Πόλεμος, Άρνηση, Αρμονία)
και η Λύση (Μονισμός)
*
3/ Δευτέρα 15 Απριλίου, 8.30 μ.μ., στο Παλαιό
Δημαρχείο
Επαναλαμβάνω στην αρχή από το κείμενο της προηγούμενης αντίστοιχης
φοράς:
«Μελετούμε την Δωρική πνοή (του έρωτα) του Κάλλους, που ώρθωσε το
θαύμα του Κλασσικού Ελληνισμού, την Μορφή της τελειότητας. Και η
καθαρώτερη επιφάνεια αυτής της Μορφής του «τέλους» προβάλλεται στην
τέχνη. Η πεμπτουσία δε της Ελληνικής τέχνης λάμπει προφανέστερα στις
10
δύο κύριες τέχνες, την γλυπτική και την ποίηση, στην πλαστική και το
μέλος. Γιατί σε αυτές υπάρχει φυσική αμεσότητα της πρόσληψης της
ερατής ομορφιάς του ανθούντος σώματος αφ’ ενός για την πλαστική, της
γοητεύουσας προφάνειας της μεστής αλήθειας αφ’ ετέρου για την ποίηση.
Και έτσι εντυπωσιάζουν εκθαμβωτικά και συνεπαίρνουν ανεπιφύλακτα. Μας
θειάζουν.
Την προπροηγούμενη αντίστοιχη φορά μίλησα για την λυρική μεταμόρφωση
του επικού (Στησίχορος) και την γλυπτική απεικόνιση της δράσης επί
καθοριστικής στιγμής (Δωρικές ανάγλυφες μετόπες)».
Και την προηγούμενη παρουσίασα την απόλυτη άνθιση του Δωρικού,
Σπαρτιατικού πνεύματος, στην αυθεντικώτερη μορφή του, και στην οργανικά
συναρτημένη έκφρασή του, την λύρα (Ίβυκος) και την Πελοποννησιακή
ελεύθερη πλαστική Σπάρτης, Άργους, Κορίνθου. (Το Μειδίαμα του Κούρου).
Έχουμε σε αυτά τα δυο το μεσουράνημα της ακμής της Δωρικής
Επανάστασης.
Όπως ο Θεός φανερώνεται προβαλλόμενος στον «Κόσμο» για να δει και
απολαύσει την ομορφιά της κρύφιας ουσίας του στην τελειότητα της
Μορφής, έτσι και ο άνθρωπος προβάλλει εαυτόν ως εν κατόπτρω στο
κάλλος της μορφής σωματικού πνεύματος (λυρική ποίηση) και πνευματικού
σώματος (μνημειακή γλυπτική) για να χαρεί την ουσία του (το «τί ην είναι»
του) και να αποδείξει εν επιδείξει την θέωσή του στον Θεό, γενόμενος ο
ίδιος «άγαλμα» θείο, εφ’ ω αγάλλεται ο θεός ορών την εικόνα του. Ο
Κούρος είναι η κοινή μορφή του κάλλους θεού και ανθρώπου, Απόλλων και
«Παις καλός» ταυτόχρονα και ταυτόσημα. Σε αυτήν την μορφή
συνοψίζεται σοφία και ομορφιά, η χαρά της ύπαρξης και η γαλήνη της
αιωνιότητας, αναρπαγή έρωτα και εορτάζουσα αμεριμνησία.
Κυρίως Έλληνες είναι οι Δωριείς. Οι άλλοι (Πελασγικά στην ρίζα τους
φύλα) έγιναν Έλληνες. Με αυτήν την αποκαλυπτική διατύπωση ο Ηρόδοτος
εδραιώνει την Ελληνική πολιτισμική ταυτότητα. Το Δωρικό πνεύμα συνίσταται
στο κάλλος της μορφής. Η πνοή του εμπνέει τους πέριξ, Ίωνες και Αιολείς,
Αχαιούς και Αττικούς, κι έτσι παράγεται ο σύνθετος Ελληνικός πολιτισμός.
Η βασική Δωρική δομή είναι του έρωτα, του έρωτα του κάλλους. Το
κάλλος πνέει την ανάσα του κόσμου (η ομορφιά «φυσάει», «αΐτης»
ονομάζεται Δωρικά ο ερώμενος), την εισπνέει την πνοή της ζωής ο ερών
11
(«εισπνήλας» Δωριστί), και πετάει στην αιωνιότητα της τελειότητας, την
μόνη πραγματική.
Αλλά παρά το Δωρικό αρχέτυπο υπάρχουν και οι προσλήψεις αυτών που
«έγιναν Έλληνες». Στο αρχέτυπο, Ιδέα και πραγματικότητα συμπίπτουν
μονιστικά και ταυτίζονται απόλυτα. Στις προσλήψεις η ταυτότητα
διαταράσσεται από το νέο πρόβλημα που επεσήμανα παραπάνω. Δωρική
αποκάλυψη και μέριμνα του χρόνου δεν συναρμόζονται τέλεια. Υπόκειται εδώ,
αν και αλυσοδεμένος, ο άγριος δαίμων του Δυισμού.
Το φαινόμενο των προσλήψεων έχει καθοριστικές επιπτώσεις στην πολιτική
ιστορία. Θα αναφερθώ σε αυτές, αλλά θα εστιασθώ στον πολιτισμικό
χαρακτήρα των προσλήψεων. Η ανάλυση θα προβεί σε δύο στάδια, που θα μας
απασχολήσουν τις δύο επόμενες Δευτεριάτικες συναντήσεις μας.
Και πρώτα η Αιγαιοπελαγίτικη πρόσληψη. Τί παρήγαγε από τον Δωρικό
έρωτα του κάλλους της μορφής, το αέναο κυματιστό χαμόγελο και το
σπινθηροβόλο φως του Αρχιπελάγους;
Θεματικός τίτλος αυτήν τη Δευτέρα:
Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ, Ι
Ιωνικός και Αιολικός Εκδωρισμός
Ανακρέων, Λεσβιακός Λυρισμός, Ιαμβική Ποίηση
και οι Κυκλαδικές και Ανατολικοαιγαιακές Γλυπτικές «Σχολές»
12